W dobie pandemii COVID-19 i pojawiania się nowych wariantów wirusów (takich jak Omicron czy mutacje SARS-CoV-2), a także innych patogenów – RSV czy nowe szczepy grypy – dezynfekcja stała się kluczowym elementem profilaktyki zakażeń szpitalnych. Tradycyjne metody ręcznego czyszczenia powierzchni okazują się niewystarczające w walce z patogenami opornymi na antybiotyki (MRSA, *Clostridium difficile*). Dwie dominujące technologie automatyzacji to **roboty emitujące promieniowanie UV-C** oraz **systemy zamgławiania nadtlenkiem wodoru (H₂O₂)**. Obie metody zapewniają szybką, bezkontaktową dezynfekcję bez narażania personelu.
Roboty UV-C – światło ultrafioletowe jako broń przeciw patogenom
Promieniowanie UV-C (254 nm) niszczy DNA i RNA mikroorganizmów, uniemożliwiając ich rozmnażanie. Autonomiczne roboty mapują przestrzeń i emitują odpowiednią dawkę promieniowania, osiągając redukcję patogenów nawet o 99,99% (4 log₁₀) w czasie 10–30 minut na pomieszczenie.
Wdrożenia w Polsce
W Polsce wdrożenia robotów UV-C nabrały szczególnego tempa w latach 2020–2021 dzięki wsparciu Komisji Europejskiej. W ramach unijnego programu zakupiono 200 robotów UVD Robot (Blue Ocean Robotics), z czego dziewięć przeznaczono dla polskich szpitali. Otrzymały je m.in.:
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Biegańskiego w Łodzi,
- Szpital Powiatowy w Świdnicy,
- Dolnośląskie Centrum Chorób Serca Medinet we Wrocławiu,
- Centrum Radioterapii Amethyst w Krakowie,
- Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie-Prokocimiu,
- Szpital Powiatowy w Zawierciu,
- Szpital Miejski w Gdańsku, Szpital Uniwersytecki w Bydgoszczy oraz jedna dodatkowa placówka.
Pojawiły się również krajowe konstrukcje i inne marki: robot ControlTec (Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu), Robo-UV (City Robotics), Eco Light Biosafety oraz urządzenia Xenex testowane w kilku ośrodkach.
Efekty wdrożeń
- redukcja patogenów do 99,99% (potwierdzone badaniami mikrobiologicznymi),
- skrócenie czasu dezynfekcji sali do 10–15 minut,
- brak kontaktu personelu z chemikaliami i promieniowaniem,
- obserwowany spadek wskaźników zakażeń szpitalnych w oddziałach stosujących roboty systematycznie.
Systemy zamgławiania nadtlenkiem wodoru (H₂O₂) – sucha mgła docierająca wszędzie
Metoda polega na rozpylaniu suchej mgły zawierającej 6–12% roztwór nadtlenku wodoru (często stabilizowanego jonami srebra). H₂O₂ utlenia struktury komórkowe patogenów i całkowicie rozkłada się na wodę i tlen – bez pozostałości.
Wdrożenia w Polsce
W przeciwieństwie do robotów UV-C, systemy H₂O₂ nie podlegały scentralizowanej dystrybucji ze środków unijnych, lecz były wprowadzane sukcesywnie przez same szpitale oraz firmy zewnętrzne. Stały się standardem na wielu blokach operacyjnych, OIOM-ach i oddziałach zakaźnych. Najpopularniejsze systemy to m.in.:
- Nocospray/Nocotech (Oxy’Pharm) – Szpital Uniwersytecki w Krakowie, CSK MSWIA w Warszawie, Szpital Wojewódzki w Poznaniu,
- Huwa-San, VIRO2 CleanSystem, Bioquell, Curis, Glosair,
- usługi specjalistyczne firm takich jak Greenpol, Kastelnik, Sani.pl czy Polvapor – regularnie obsługujące szpitale kliniczne w Gdańsku, Łodzi, Wrocławiu i Katowicach.
Efekty wdrożeń
- redukcja log 6 (99,9999%) dla bakterii, wirusów, grzybów i spor (w tym *C. difficile*),
- doskonałe dotarcie do wszystkich powierzchni i zakamarków,
- szybka dezynfekcja dużych kubatur (500–1000 m³ w jednym cyklu),
- brak pozostałości chemicznych i minimalne ryzyko korozji przy suchej mgle,
- wyraźne ograniczenie ognisk zakażeń na oddziałach wysokiego ryzyka.
Porównanie technologii
| Aspekt | Roboty UV-C | Zamgławianie H₂O₂ |
|---|---|---|
| Mechanizm | Uszkodzenie DNA/RNA promieniowaniem | Utlenianie struktur komórkowych |
| Czas dezynfekcji sali | 10–30 min | 30–120 min (całe pomieszczenie) |
| Zasięg | Linia widzenia (cienie ograniczają) | Wszędzie – mgła wypełnia przestrzeń |
| Koszt inwestycji | Wysoki (robot >500 tys. zł) | Średni/niższy (urządzenie + preparat) |
| Bezpieczeństwo dla sprzętu | Bardzo wysokie (bez chemii) | Wysokie przy suchej mgle |
| Najlepsze zastosowanie | Sale po pacjentach, bloki operacyjne | OIOM-y, izolatki, dekontaminacja po ogniskach |
W listopadzie 2025 r. automatyzacja dezynfekcji z wykorzystaniem robotów UV-C i systemów zamgławiania H₂O₂ jest w Polsce nie tylko narzędziem incydentalnym, lecz rzeczywistym standardem w wielu placówkach wysokiej referencyjności. Obie technologie znacząco podnoszą poziom bezpieczeństwa mikrobiologicznego, ograniczają transmisję patogenów oraz przyczyniają się do zmniejszenia kosztów leczenia powikłań zakażeń szpitalnych i poprawy bezpieczeństwa pacjentów. Najskuteczniejsze efekty osiąga się, łącząc obie metody: UV-C do codziennej dezynfekcji, a H₂O₂ do głębokiej dekontaminacji.
dsai, Zdjęcie z Pexels (autor: Tima Miroshnichenko)